ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਦੇ ਇਸ 53 ਸਾਲ ਦੇ ਕਿਸਾਨ- ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਗਲਤੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬੁੱਧੀਮਾਨੀ ਵਾਲਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

4 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਦੇ ਕੇ ਮਿਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲਈ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਵਿਗੜਦੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 9ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਵਿੱਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਕਦੀ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ।

ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ‘ਤੇ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿੱਖੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਕੋਲ 1989 ਤੱਕ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਲੈਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖ ਕੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਖੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਜੀ ਰਹੇ ਸਨ।

ਪਰ 2006 ਵਿੱਚ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅੰਤੜੀ ‘ਤੇ ਸੋਜ ਆ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਜ਼ ਦੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ, ਉਹ ਸੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ 2.5 ਏਕੜ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ, ਨਿੰਬੂ , ਅਮਰੂਦ, ਗੰਨਾ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਆਦਿ ਉਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਲਾਭ ਕਮਾਇਆ। ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਨੂੰ ਦੁੱਗਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਹੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਗੁੜ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਗੁੜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਮ ‘ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁੜ ਪਸੰਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਗੁੜ ਦੀ ਮੰਗ ਇਸ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਡਵਾਂਸ ਬੁਕਿੰਗ ‘ਤੇ ਗੁੜ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਦਾ ਪਲਾਂਟ ਲਾਇਆ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਖਾਦ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲੈ ਸਕਣ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਉਪਲੱਬਧੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆ ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਹੇਠਾਂ ਦੱਸੇ ਹਨ:

• 1979 ਵਿੱਚ 15 ਤੋਂ 18 ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• 1985 ਵਿੱਚ ਵੇਰਕਾ ਪਲਾਂਟ ਬਠਿੰਡਾ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਬਣਾਉਟੀ ਗਰਭਧਾਰਨ ‘ਤੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• 1988 ਵਿੱਚ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ 3 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਪਤੰਜਲੀ ਯੋਗ ਸਮਿਤੀ ਵਿੱਚ 9 ਤੋਂ 14 ਜੁਲਾਈ 2009 ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਅਤੇ ਯੋਗ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ।
• 28 ਸਤੰਬਰ 2012 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ।
• 9 ਤੋਂ 10 ਸਤੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ ਵਾਈਬਰੈਂਟ ਗੁਜਰਾਤ ਗਲੋਬਲ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੇਲੇ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 26 ਜੁਲਾਈ 2013 ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
• ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਕਿਸਾਨ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ 21 ਸਤੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਟੈੱਕਨਾਲੋਜੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਏਜੰਸੀ (ਆਤਮਾ) ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
• 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਭਾਗ, ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਕਿਸਾਨ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕੈਂਪ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ।
• 12 -14 ਅਕਤੂਬਰ 2014 ਨੂੰ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਅਡਵਾਂਸ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕੋਰਸ ਆੱਫ ਬੀ ਬ੍ਰੀਡਿੰਗ 7 ਮਾਸ ਬੀ ਰਿਅਰਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਰਗੀ ਸੇਵਾ ਕੇਂਦਰ, ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੀ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਜਿਸਟਰ ਹੋਏ।
• ਸੀ.ਆਰ.ਆਈ. ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।
• ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ., ਗੋਨਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ 10 ਦਿਨ ਦੀ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ., ਗੋਨਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਸਟੋਰ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ ਪੈੱਸਟ ਕੰਟਰੋਲ ਸੰਬੰਧੀ 1 ਦਿਨ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ, ਐੱਨ.ਆਈ.ਟੀ.ਟੀ.ਟੀ.ਆਰ., ਚੰਡੀਗੜ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਜੈਵਿਕ ਅਤੇ ਹਰਬਲ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
• ਪੀ.ਏ.ਐੱਮ.ਈ.ਟੀ.ਆਈ. (ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਐਂਡ ਐੱਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ), ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਵਰਕਸ਼ਾੱਪ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ – “ਮਾਰਕਿਟ ਲੈੱਡ ਐੱਕਸਟੈਂਸ਼ਨ” ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਅੰਗਰੇਜ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀ ਕਿਸਾਨ ਹਨ, ਜੋ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਖਰਾਬ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਦੇ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

“
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਵੇਗੀ।
“