ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਂਕ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।

ਸੇਧ ਕਿਤੋਂ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ, ਭਾਵੇਂ ਸਮਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ ਦਿਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਤ ਉਹ ਵਕਤ ਸੁਨਹਿਰਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਗੱਲ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਢੁੱਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੋਈ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਾਬਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖੜਨ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੋਚ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ। ਇਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਪਲੱਬਧੀਆਂ ਨੇ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।

ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਜੀ ਜੋ ਕਿ ਖੁਦ ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਇੰਨਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? — ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਜੀ ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਣਾਏ ਸੈੱਲਫ ਹੈੱਲਪ ਗਰੁੱਪ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਰੱਖੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਟਨੀ, ਆਚਾਰ ਆਦਿ ਦਾ ਮੰਡੀਕਰਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ,ਜੋ ਕਿ ਹੋਰਨਾਂ ਘਰੇਲੂ ਬੀਬੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।

ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਜੀ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੀ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਮੈਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਹੀ ਮਿਲ ਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਖੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਨੀ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ। — ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਬਲਜਿੰਦਰ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਡੇਢ ਸਾਲ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਦਿਓਲ ਜੀ ਤੋਂ ਹੀ 15 ਬਕਸੇ ਖਰੀਦ ਕੇ ਸੰਨ 2000 ਵਿੱਚ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ‘ਚੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਟਾਲੀਅਨ ਬ੍ਰੀਡ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ, ਜੋ ਪੀਏਯੂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਕਸਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੰਗਾਨਗਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ‘ਚ ਰੱਖਿਆ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 15 ਬਕਸਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।

ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਆਈ, ਪਰ ਦੁੱਖ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸ਼ਹਿਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਕਰਕੇ ਵੇਚਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਖਾਤਿਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। – ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਫੈਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸ਼ਹਿਦ ਕੇਵਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਲਿੰਕ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਸਿੱਧਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦੇ ਹਨ।

ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ 2500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਕਸੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਕਸੇ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਿਵੇਂ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ, ਮੱਧ-ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ, ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ 20 ਹੋਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੁੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਬੁਰਜ ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਵਕਤ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸ਼ਹਿਦ ਘਰ-ਘਰ ਗ੍ਰਾਹਕ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੈਕਿੰਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 100 ਗ੍ਰਾਮ, 250 ਗ੍ਰਾਮ, 500 ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ 1 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਆਦਿ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ –

  • ਸਰੋਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ
  • ਨਿੰਮ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ
  • ਟਾਹਲੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ
  • ਸਫੈਦੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ
  • ਬੇਰੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ
  • ਕਿੱਕਰ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ ਆਦਿ।
ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਉਹ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ 5000 ਤੱਕ ਬਕਸੇ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼

ਜੋ ਨਵੇਂ ਕਿਸਾਨ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਵੱਲ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਤੇ ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਲਗਾ ਲਈਏ ਪਰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣ ਪਏ। ਸੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਓ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਿੱਤਾ ਆਪਣੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬਣ ਕੇ ਆਏ ਨਵੀਂ ਮਿਸਾਲ, ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸਫਲ ਸਟੋਰੀ

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਕਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਦੀ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਕ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ, ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫ਼ਲ ਕਿੱਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਦੋ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਰਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤਾਰੂਆਣਾ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਨੇ M.Sc. ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ‘ਤੇ ਦੋਨਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜਾਂ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਲਗਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਣ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਏ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।

ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੱਕਰੀ-ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ। ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣ ਲਈ ਉਹ CIR ਮਥੁਰਾ ਗਏ ਅਤੇ 15 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਾਰੂਆਣਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 2 ਕਨਾਲ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ SR COMMERCIAL ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਆਮ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਲੋਨ ਲੈ ਕੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੰਦੀਪ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿਹਾ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਰਸਤੇ ਤਾਂ ਮਿਲ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ਼ 10 ਬੱਕਰੀਆਂ ਨਾਲ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਬੀਟਲ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਰਾਏਕੋਟ, ਮੋਗਾ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਨਸਲ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨ ਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। – ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ

ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਲਾਹੇਵੰਦ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਸੰਦੀਪ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਸੁਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਸਦਕਾ, ਅੱਜ 2 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਤੋਂ 150 ਤੱਕ ਪੁਹੰਚ ਗਈ ਹੈ।

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਲੇਬਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਖੁਦ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। – ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਸੰਦੀਪ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਲਾਭ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ SR Commercial ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਕ ਬੱਕਰੀਆਂ ਲੈਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੰਦੀਪ ਅਤੇ ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣਾ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਬੱਕਰੀ ਦੀ ਫੀਡ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।”

ਬੇਜੂਲਾਲ ਕੁਮਾਰ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਕੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕੀਤਾ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸਭ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ

ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਇਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੇ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਬਦਲੇਗਾ ਤਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਗੇ।

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਬੇਜੂਲਾਲ ਕੁਮਾਰ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ 3-4 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਕਣਕ, ਝੋਨੇ ਆਦਿ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਮੰਤਵ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 2 ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ 1 ਮੱਝ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ।

B.Sc. Physics ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਜੂ ਲਾਲ ਨੇ ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਵਟਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਬੇਜੂ ਲਾਲ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖਾਲੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਯੂ-ਟਿਊਬ ‘ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਫਾਰਮਿੰਗ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ।

ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਮਿਲਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਬੇਜੂਲਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣਗੇ।

ਮੇਰੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਜਿਸ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। – ਬੇਜੂਲਾਲ ਕੁਮਾਰ

ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ PUSA ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 5 ਕਿੱਲੋ ਸਪਾੱਨ ਲੈ ਕੇ ਆਏ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਉਬਾਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੇਜੂ ਲਾਲ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦੇ ਦੇਖ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਮੇਰੇ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਗਲ ਬੁਲਾਉਣ ਲੱਗ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਪਰ ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਤੇ ਅਟੱਲ ਸੀ। – ਬੇਜੂਲਾਲ ਕੁਮਾਰ

ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਜੋ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਦੇਖਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ‘ਤੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਲੱਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੇਜੂਲਾਲ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਇਸ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਈ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਨ ਲਗਾ ਕੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।

ਫਿਰ ਬੇਜੂਲਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਆਪਣੀ ਲੋਕਲ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਵੇਚਣ ਲਈ ਲੈ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੋਰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਬੇਜੂਲਾਲ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਮਿਲਕੀ ਅਤੇ ਬਟਨ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੈਜੂਲਾਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਰੂਮ ਕੰਪਨੀ “ਚੰਪਾਰਨ ਦ ਮਸ਼ਰੂਮ ਐਕਸਪਰਟ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਿਟਿਡ ਕੰਪਨੀ” ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਹੁਣ ਬੇਜੂਲਾਲ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ 2 ਕਿੱਲੋ ਸਪਾਨ, PPC ਬੈਗ, ਫੋਰਮੇਲਿਨ, ਬੇਵਾਸਟਿਨ ਅਤੇ ਸਪਰੇ ਮਸ਼ੀਨ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਦੇ ਜੋ ਮਸ਼ਰੂਮ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬੈਜੂਲਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੂਪ ਪਾਊਡਰ, ਮਸ਼ਰੂਮ ਆਚਾਰ, ਮਸ਼ਰੂਮ ਬਿਸਕੁਟ, ਮਸ਼ਰੂਮ ਪੇੜਾ ਆਦਿ।

ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਮੈਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਉਹ ਮੇਰੇ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। – ਬੇਜੂਲਾਲ ਕੁਮਾਰ
ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਬੇਜੂਲਾਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਗਰੁੱਪ ਰਾਹੀਂ ਮਸ਼ਰੂਮ ਤੋਂ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੇਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਹਾਇਕ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।”

ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰ-ਮੁਕਤ ਗੁੜ-ਸ਼ੱਕਰ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਵਧੀਆ ਕਮਾਈ ਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਿਸਾਨ

ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਕਿਸਾਨ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਕਿੱਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਲਗਨ ਦੇ ਸਦਕਾ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਨਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਜਿਊਣ ਸਿੰਘ ਜੀ 22 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵੱਲ ਹੀ ਰੁਝਾਨ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਹੋਏ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਨੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰ੍ਹੋਂ, ਹਲਦੀ, ਝੋਨਾ, ਬਾਸਮਤੀ, ਆਲੂ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਗੰਨਾ ਆਦਿ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਅਫ਼ਗਾਨਗੜ੍ਹ ਆਦਿ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਕੁੱਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ।

ਫਿਰ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਆਪਣੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਗੰਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਰੌਣੀ (ਪਟਿਆਲਾ) ਤੋਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵੀ ਲਈ।

ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੰਨੇ ਤੋਂ ਗੁੜ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗੁੜ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁੜ੍ਹ ਤੋਂ ਸ਼ੱਕਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਸਦਕਾ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਲੱਗੇ।

ਅਸੀਂ ਗੰਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੀ ਏ ਯੂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਮਾਤਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਗੁੜ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸਾਇਣ-ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। – ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ:
  • ਸਧਾਰਨ ਗੁੜ
  • ਸ਼ੱਕਰ
  • ਸੌਂਫ ਵੱਲ ਗੁੜ
  • ਅਲਸੀ ਦਾ ਚੂਰਾ
  • ਤਿੱਲ ਵਾਲੀ ਟਿੱਕੀ
  • ਡ੍ਰਾਈ-ਫਰੂਟ ਵਾਲਾ ਗੁੜ
  • ਮੇਡੀਕਟੇਡ ਗੁੜ
  • ਅੰਬ ਹਲਦੀ ਗੁੜ

ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਉਹ ਪਟਿਆਲਾ-ਸੰਗਰੂਰ ਰੋਡ ‘ਤੇ “ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾ ਘੁਲਾੜ ਸਰਾਓ ਅਤੇ ਗਿੱਲ” ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਘੁਲਾੜ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਗੁੜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਾਹਕ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਵੀ ਗੁੜ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਘੁਲਾੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਸਟਾਲ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੀਆ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪੂਰੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਰਾ ਹਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡੀ ਘੁਲਾੜ ਤੇ ਆ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਅਤੇ ਮੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਗੁੜ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। – ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਖੁਸ਼ਪਾਲ ਜੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਪੈਕਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਸੋਚ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪਿੱਛੜੇ ਵਰਗ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਾਮ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੰਡੀਕਰਨ ਵੀ ਆਪ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”

ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਸਾਬਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੁੱਝ ਖਾਸ, ਕੁੱਝ ਨਵੀਨ

ਭੀੜ ਵਿਚ ਤੁਰਨ ਨਾਲ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਨਵੀਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਲਿਆ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ। ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਸ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪਿੰਡ ਕੌਣੀ ਤਹਿਸੀਲ ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਸ. ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ।

ਸ. ਬਲਦੇਵ ਜੀ 27 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਕਿੱਤਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਲਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਜਸਕਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ। 17-18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਦ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਲੌਕਿਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਣਕ-ਝੋਨੇ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਮਨ ‘ਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਜਦ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਮਨ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਕੁੱਝ ਨਵਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। – ਸ. ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ

ਇਹ ਹੀ ਸੋਚ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਨੇ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸੁਭਾਵਿਕ ਵੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਫ਼ਸਲ ਲਗਾਉਣੀ ਜਿਸਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਸੀ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਕੇ ਆਪਣੇ 2 ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 8 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦਾ ਫਾਰਮ ਲਗਾ ਲਿਆ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਰ ਵੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਕਿਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋ ਜਾਏ, ਪਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਕਦੇ ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵੀ ਲਈ।

ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦਾ ਬੀਜ ਲਿਆ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗਣ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਕਿਸਾਨ ਇਹ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਪਰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਟਾਈਮ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਦੋਸਤ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਪਰ ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਰ ਉਹ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਗੇ।

ਬਾਹਰ ਦੀ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਲਾਵ ਆਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਇੱਥੇ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰ ਸਕਣ। – ਸ. ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ

ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ। ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਵੀ ਲਗਾਈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਪੁਣੇ ਜਿਸਨੂੰ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦਾ ਹੱਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੋਂ ਬੀਜ ਲੈ ਕੇ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਬਠਿੰਡਾ, ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਮਲੋਟ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਵੇਚਦੇ ਹਨ।

ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਖਰਬੂਜ਼ਾ ਅਤੇ ਖੀਰਾ ਵੀ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 4-5 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਸਦਕਾ ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਨਰਸਰੀ ਲਗਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਹਰ ਸਾਲ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। – ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਜਸਕਰਨ ਜੀ ਸਟ੍ਰਾਬੇਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਮੈਂ ਇਹ ਹੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੰਦਾ ਹਾਂ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ ਪਾਰ ਕਣਕ-ਝੋਨੇ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲੀ-ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।”

ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰ ਕੇ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ

ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਲਈ ਉਸਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਉਪਜਾਊਪਣ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਬੰਜਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਹੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਹਿਮਾਚਲ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਿਸਾਨ ਹੈ ਜੋ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਐਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ ਨੇ ਬਤੌਰ ਮੈਨੇਜਰ ਵਿਪਰੋ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ 4 -5 ਸਾਲ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਇਸ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨਾ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸਮੇਤ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸੋਲਨ ਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਸੋਲਨ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਰਿਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਬਣਾਇਆ।

ਆਪਣੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਮੌਸਮ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

ਕੀਵੀ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ – ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ

ਸੋਲਨ ਦੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਡਾ. ਯਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪਰਮਾਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2014 ਵਿੱਚ ਕੀਵੀ ਦਾ ਬਾਗ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ 14 ਬਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਕੀਵੀ ਦ ਬਗ਼ੀਚਾ ਬਣਾਇਆ।

ਇਸ ਬਗ਼ੀਚੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੀਵੀ ਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਐਲੀਸਨ ਅਤੇ ਹੈਬਰਡ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ। ਕਰੀਬ 14 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਬਗ਼ੀਚਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ 2017 ਵਿੱਚ ਮਨਦੀਪ ਨੇ ਕੀਵੀ ਵੇਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਬਣਾਈ।

ਬਾਗ ਤੋਂ ਫਲ ਸਿੱਧਾ ਗ੍ਰਾਹਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਮੇਰੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ – ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ

ਕੀਵੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਬੁਕਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਬੰਗਲੌਰ, ਦਿੱਲੀ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਨਲਾਈਨ ਕੀਵੀ ਫਲ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੀਵੀ ਦੇ ਡੱਬੇ ਉੱਪਰ ਕਦ ਫਲ ਤੋੜਿਆ, ਕਦ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕੀਤਾ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਡੱਬੇ ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿੱਲੋ ਕੀਵੀ ਫਲ ਪੈਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ 350 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ/ਬਾਕਸ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੀਵੀ 150 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਕਦਾ ਹੈ।

ਮਨਦੀਪ ਮੁਤਾਬਿਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਈ। ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕੀਵੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ 60 ਫੀਸਦੀ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮਨਦੀਪ ਕੀਵੀ ਫਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੀ ਮੰਤਵ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਕੰਪੋਸਟ ਅਤੇ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੀ ਖੁਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋਏ ਕੀਵੀ ਡੇਢ-ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਖ਼ਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ – ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ

ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਸੇਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਮਨਦੀਪ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਉਪਲੱਬਧੀਆਂ

ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ ਨੂੰ 2019 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਮੇਲਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਫਾਰਮਰ ਦਾ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ

ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਨਦੀਪ ਵਰਮਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਨਰਸਰੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਨਰਸਰੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਮੌਸਮ ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ ‘ਤੇ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੈ।”

ਰਿਸ਼ਭ ਸਿੰਗਲਾ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ 23 ਸਾਲਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਦੂਜੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਮਿਸਾਲ

ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਹੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ 23 ਸਾਲਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੱਝ ਨਵੇਕਲਾ ਕਰਕੇ ਬਾਕੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾਸਰੋਤ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੀ ਹਾਂ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਭ ਸਿੰਗਲਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀ BBA ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਚਾਕਲੇਟ ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਰਿਸ਼ਭ ਚਾਕਲੇਟ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗੇ। ਰਿਸ਼ਭ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਕੋਕੋ ਪਲਾਂਟਸ ਦੀ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਰਿਸ਼ਭ ਦੇ ਪਿਤਾ ਧੂਫ਼-ਅਗਰਬੱਤੀ ਦੀ ਟਰੇਡਿੰਗ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕੋਕੋ ਪਲਾਂਟਸ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ COORG (ਕਰਨਾਟਕ) ਗਏ। ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ।

ਫਰਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਆਰਗੈਨਿਕ ਕੋਕੋ ਬੀਨਸ ਲੈ ਕੇ ਰਿਸ਼ਭ ਨੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਕਸਰ ਗਰਾਈਂਡਰ ਨਾਲ ਕੋਕੋ ਬੀਨਸ ਪੀਸ ਕੇ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿੱਕਤ ਆਈ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੋਂਸਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਰਿਸ਼ਭ ਨੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਵੀ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਕੰਮ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 8 ਹੋਰ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ।

“ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਪਰ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧੀਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।” – ਰਿਸ਼ਭ ਸਿੰਗਲਾ

ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੇ ਸਦਕਾ ਰਿਸ਼ਭ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਗੈਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੋਕੋ ਬੀਨਸ ਹੀ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਰਿਸ਼ਭ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਆਰਗੈਨਿਕ ਕੋਕੋ ਬੀਨਸ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ।

ਕੋਕੋ ਬੀਨਸ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਿਸ਼ਭ ਹੁਣ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਵੀ ਖੁਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਭ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਇੰਨੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਉਸਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਚਾਕਲੇਟ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ।

ਨੌਜਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਿਸ਼ਭ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਭਲੀ-ਭਾਂਤੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਸੋ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ ਦਾ ਸਾਰਥਕ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਂਡ “ਸ਼ਿਆਮ ਜੀ ਚਾਕਲੇਟ” ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਆਨਲਾਈਨ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲੀ।

“ਜੋ ਕੰਮ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕੰਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪਰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੁਖਾਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।” – ਰਿਸ਼ਭ ਸਿੰਗਲਾ

ਸ਼ਿਆਮ ਜੀ ਚਾਕਲੇਟ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਤਪਾਦ:

  • 85% ਆਰਗੈਨਿਕ ਡਾਰਕ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • 75% ਆਰਗੈਨਿਕ ਡਾਰਕ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • 55% ਆਰਗੈਨਿਕ ਡਾਰਕ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • 19% ਆਰਗੈਨਿਕ ਡਾਰਕ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ ਇਨ ਡਿਫਰੇਂਟ ਫਲੈਵਰਸ
  • ਸੀ ਸਾਲਟ ਆਰਗੈਨਿਕ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ

ਖੋਜ

  • ਮਾਈਂਡ ਬੂਸਟਰ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • ਜੈਗਰੀ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • ਚਿਆ ਸੀਡਜ਼ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • ਫਾਈਬਰ ਬੂਸਟਰ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • ਬਲੈਕ ਪੈਪਰ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ
  • ਫਲੇਕਸ ਸੀਡਜ਼ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਰ

ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਈਟਮ

  • ਫੈਸਟਿਵ ਸੇਲੀਬ੍ਰੇਸ਼ਨ ਐਸੋਰਟਿਡ 15 ਪੀਸ ਚਾਕਲੇਟ ਬਾਕਸ

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ:

ਰਿਸ਼ਭ ਹੁਣ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚਾਕਲੇਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰੋਸੈਸਸਿੰਗ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਗੇ।

ਭਾਵੇਂ ਰਿਸ਼ਭ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਿਆਂ ਹਾਲੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਰਿਸ਼ਭ ਸਿੰਗਲਾ ਆਰਗੈਨਿਕ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਦੂਜੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਰਗੈਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਕਿਉਂਕਿ “ਸਿਹਤ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।”

ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਆਲੂ ਅਤੇ ਪੁਦੀਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ 67 ਸਾਲਾ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਲੂ ਅਤੇ ਪੁਦੀਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਖੇਤੀ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਲੂ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਉਗਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਭ ਨਾ ਹੋਇਆ।

ਇਸ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਭ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਲਈ ਉਹ ਰਵਾਇਤੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਅਮਰੀਕਨ ਕੰਪਨੀ ਇੰਡੋੋਮਿਟ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਲੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਪੁਦੀਨਾ ਉਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

“1980 ਵਿੱਚ, ਇੰਡੋਮਿਟ ਕੰਪਨੀ(ਅਮਰੀਕਨ) ਦੇ ਕੁੱਝ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਪੁਦੀਨਾ ਉਗਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।”

1986 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇੰਡੋਮਿਟ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਪੁਦੀਨੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ। ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 71 ਲੱਖ ਟਨ ਪੁਦੀਨੇ ਦਾ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣ-ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਨਕਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਸ. ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਬੜਾਵਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 13 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਪੁਦੀਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ।

ਪੁਦੀਨੇ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਆਲੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਡਾ. ਮਿਨਹਾਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਭਿੰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੀਜ ਕੁਆਲਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੰਨੇ ਚੰਗੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ, ਬੰਗਾਲ, ਇੰਦੌਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੀਜ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

“ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਲੂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਮਿਲੀ।”

2016 ਵਿੱਚ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਾਇਸੰਸ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੁਦੀਨੇ (ਪਿਪਰਮਿੰਟ ਅਤੇ ਕੋਸੀ ਕਿਸਮ), ਆਲੂ (ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਸਮਾਂ: ਜਯੋਤੀ, ਪੁਖਰਾਜ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਿਸਮਾਂ: 1533), ਮੱਕੀ, ਤਰਬੂਜ਼ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਮਾਏ ਪੈਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਅਤੇ ਸਰਵ-ਉੱਚ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਲਈ ਖਰਚ ਕੀਤੇ। ਅੱਜ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਉਪਕਰਣ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਾਰਾ ਸ਼੍ਰੇਅ ਪੁਦੀਨੇ ਅਤੇ ਆਲੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਚੰਗੀ ਕੀਮਤ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੰਡੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਤਰਬੂਜ਼ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਹੀ ਵੇਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਦੀਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਔਸਤਨ 500 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਰਿਟਰਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿਭਿੰਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1 ਫਰਵਰੀ 2018 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ
ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਲੂ ਚਿਪਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਖਾਦਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤੀ ਇਨਪੁੱਟ ਦੇ ਵਧਦੇ ਮੁੱਲ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਉਪਜ ਲੈਣ ਲਈ ਸਥਾਈ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

 ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਉੱਭਰਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਕੇ ਆਈ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ 20% ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੁੱਝ ਮਿਹਨਤੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ।

1996 ਉਹ ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਕਿਸਾਨ ਹਨ।

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ –“1993 ਵਿੱਚ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਚੋਣ ਲੈ ਕੇ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇਵੇ ਨਾ ਕਿ ਉਹ ਕੰਮ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਸੰਸਾਰੀ ਸੁੱਖ ਦੇਵੇ।”

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾਇਆ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫਸਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 3 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਭਰਾ ਕਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਗੇਂਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਫ਼ਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸੀ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਸਕਿਆ ਜੋ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ … ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਭਰਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਹਾਰਾ ਹਨ।

ਗੇਂਦੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਲੇਡਿਓਲਸ, ਗੁਲਜ਼ਾਫਰੀ, ਗੁਲਾਬ, ਸਟੇਟਾਈਸ ਅਤੇ ਜਿਪਸੋਫਿਲਾ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਬਣ ਗਏ।

ਕੁੱਝ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਅੰਕੜੇ….

• 2002 ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾੱਲੈਂਡ ਲੈ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਲੋਰੀਏਡ (ਹਰੇਕ 10 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ) ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।• ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਲਸਮੀਰ, ਹਾੱਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਿਲਾਮੀ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਵੀ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।

• 2003 ਵਿੱਚ ਗਲਾਸਗੋ, ਯੂ.ਕੇ. ਵਿੱਚ ਵਰਲਡ ਗੁਲਾਬ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।

ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਿੱਤੀ…

ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਪਲਾਂਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਖੇਤੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ।

ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਪਲਾਂਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ – ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬ ਜਲ, ਗੁਲਾਬ ਸ਼ਰਬਤ, ਐਲੋਵੇਰਾ ਜੂਸ ਅਤੇ ਆਂਵਲਾ ਜੂਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਕੰਪੋਸਟ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਵਾਟਰ “ਬਾਲਸਨ” ਬ੍ਰੈਂਡ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਰਬਤ, ਐਲੋਵੇਰਾ ਜੂਸ ਅਤੇ ਆਂਵਲਾ ਜੂਸ “ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਫਾਰਮ ਫਰੈੱਸ਼” ਬ੍ਰੈਂਡ ਤਹਿਤ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਆਪਣੀ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਨ:

• 2011 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ

• 2012 ਵਿੱਚ ICAR, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ

• 2014 ਵਿੱਚ ICAR, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਐੱਨ.ਜੀ. ਰੰਗਾ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ

• 2015 ਵਿੱਚ IARI, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਦੁਆਰਾ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ

• 2016 ਵਿੱਚ IARI ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪੈਨਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਹੋਏ।

ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੇਖੀ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ, ਫਲੋਰੀਕਲਚਰ ਟੂਡੇ(Floriculture Today), ਖੇਤੀ ਦੁਨੀਆ ਆਦਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਪੜ੍ਹਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਮਦਦ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਕਿਸਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਿਤ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਵੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਜੀ ਸਮੁੱਚੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਵਿਧੀਕਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਰਸਤਾ ਵੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਿਧ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਜਾਓ।

ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

 ਬਰੇਲੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਗਣਾ ਆਮਦਨ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸੀ.ਏ. ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ

ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੁਆਰਾ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਉੱਜਵਲ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਆਵਿਸ਼ਕਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੁੰਦਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਜ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਅਪਨਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਸੌਦੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਲਾਭਦਾਇਕ ਉੱਦਮ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਰੇਲੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿਜ਼ਨਸ ਕਲਾਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੀ.ਏ. ਬਣਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰੀਅਲ ਐਸਟੇਟ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕੇ। ਪਰ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲੜਕੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਬਦਲ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ 2015 ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਆਈ.ਵੀ.ਆਰ.ਆਈ, ਇੱਜ਼ਤਨਗਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ.ਪੀ.ਟੀ. ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੀ.ਏ. ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸੀ.ਏ. ਵੀ ਪਾਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਬਾਇਓਵੇਸਟ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਇੰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੈਵ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

“ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਕਿਉਂ ਅਸੀਂ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਦੇ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਜਦਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ” – ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਨੇ ਕਿਹਾ।

ਉਸ ਨੇ ਆਈ.ਵੀ.ਆਰ.ਆਈ. ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਖੋਜ-ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਤੋਂ ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦੀ ਉੱਨਤ ਵਿਧੀ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਲਗਭਗ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੀ.ਏ. ਛੱਡਣ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਨਾ-ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।

“ਮੇਰੇ ਲਈ ਸੀ.ਏ. ਬਣਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਮੈਂ ਕਈ ਘੰਟੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪਾਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਉਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ 24 ਘੰਟੇ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੰਤਰਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜਨੂੰਨ ਹੀ ਮੇਰਾ ਕਰੀਅਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ” – ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਨੇ ਕਿਹਾ।

ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤੋਂ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਰਧੋਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਬਿੱਘਾ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ।

ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦੀ ਨਵੀਂ ਯੂਨਿਟ ਖੋਲ੍ਹਣ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਗੇ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਨੁਕੂਲ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ।

ਆਪਣੀ ਕੰਪੋਸਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਲੱਗ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਤੋਂ ਫੁੱਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕੂੜਾ, ਚੀਨੀ ਦੇ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਗੁਣ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਪ੍ਰੋਜੈੱਕਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦ ਕੇ ਉੱਥੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਗਊ-ਮੂਤਰ ਅਤੇ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਖਾਦ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ‘ਤੇ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਘੱਟ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਦੀ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਗੰਡੋਇਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ – ਜੈ ਗੋਪਾਲ ਅਤੇ ਏਸੇਨਿਆ ਫੋਏਟਿਡਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜੈ ਗੋਪਾਲ ਕਿਸਮ ਆਈ.ਵੀ.ਆਰ.ਆਈ. ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉਚਿੱਤ ਹੈ।
ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਮਤਕ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਛੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ, ਪਰ ਅੱਜ ਲਗਭਗ 42 ਕਿਸਾਨ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਭ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ।

ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੈਵਿਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਮੁੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਉਸ ਨੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਗਾਈ ਕਣਕ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਕਣਕ ਵੇਚਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ। ਸੋ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੌਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਤੀਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਨੁਭਵ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਅੰਸ਼ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ – ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਮੁੱਖ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ- ਗਾਂ ਦਾ ਗੋਬਰ 15-20 ਦਿਨ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੁੱਕਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

 

ਇਸ ਸਮੇਂ 22 ਸਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਾਇਓਟੈੱਕ ਪਲਾਂਟ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੋਇਡਾ, ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ, ਬਰੇਲੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰੈਂਡ ਨਾਮ ਯੇਲੋ ਖਾਦ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਪੋਸਟ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਤੀਕ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਕਈ ਹੋਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਭਿੰਨ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਇਨਪੁੱਟ ਕੋਂਪੋਨੈਂਟ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ। ਪ੍ਰਤੀਕ ਇਸ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਵਾਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਤੀਕ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹੋ? ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਜਾਜ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਗੂਗਲ ਪਲੇਅ ਸਟੋਰ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ।

ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

 ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਉੱਦਮ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕੇਵਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਹੋਣਾ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਾਹਜ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਕਈ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ, ਆਦਰਸ਼ ਮਾਰਕਿਟਿੰਗ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੀ ਇਸ ਪੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਅਪਨਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸਥਿਤ ਵਕੀਲ ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲੱਲੀ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਫ਼ਲ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਵੀ ਬਣਾਇਆ।

ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ- “ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਖੇਤੀ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪੇਸ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਆਮਦਨ ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਵੀ ਡਰ ਰਹਿਣਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਯਕੀਨੀ ਢੰਗ ਜਾਂ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀਆਂ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਅਪਨਾਇਆ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਂਵਾਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਫਲਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਰਬੇਰਾ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਸਜਾਵਟੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰ ਦੀ ਮੰਗ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਅਣਜਾਣ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਲਾਬ ਅਤੇ ਗੁਲਨਾਰ (ਲਾਲੀ) ਦੀ ਵੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।

“ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਉਚਿੱਤ ਖੇਤੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਤੱਦ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਵਧੀਆ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਵੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ।” – ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ

ਹੁਣ ਵੀ ਸੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਨਵੀਆਂ ਮੰਡੀਕਰਨ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਲਾਭ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੰਦੇਸ਼

ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਹਨ ਤਾਂ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾੱਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੌਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਲਾਭ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

 ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਰਸਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ

ਜਦੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਭੇਡ ਚਾਲ ਬੰਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਸਤਰੇ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ ਜਗਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ, ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ, ਸੂਰ ਪਾਲਣ, ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ, ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਿੰਗ ਜਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਵੇਚਣਾ ਹੀ ਹੋਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਾਟਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ- ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ – ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵੱਲ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਉਲਟ ਸ. ਸੰਧੂ ਜੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਫਾਇਦਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1979 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ (ਬੈਚਲਰ ਆੱਫ਼ ਆਰਟਸ) ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਖੇਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਪਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮਾਂ ‘ਤੇ ਕਣਕ, ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਵਾਇਤੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਬਾਰੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਮੌਕਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਸੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1985 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਇਹ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ 12 ਵਿਸ਼ੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਅਰੀ, ਬਾਗਬਾਨੀ, ਮੁਰਗੀ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਦਿ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਸਿਖਲਾਈ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਗਏ, ਘਰ ਬੈਠੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਦਾਨ ਕਰਕੇ ਜ਼ਰੂਰਮੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੱਪੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।

ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਖੁਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਪੀ.ਏ.ਯੂ ਜਾਂ ਐੱਚ.ਏ.ਯੂ.) ਤੋਂ ਬੀਜ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ, ਬੀਜ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਰਧ-ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਧਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹ ਨਰਸਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉੱਦਮ ਇੰਨਾ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ 2015 ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਆਈ.ਏ.ਆਰ.ਆਈ. ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਫੈਲੋ ਕਿਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਆਰ, ਕਣਕ, ਜੌਂ, ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੰਧੂ ਬੀਜ ਫਾਰਮ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦੂਜੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੀਜ ਸਪਲਾਈ ਕਰ ਸਕਣ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬੀਜ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ‘ਚ ਫਰਕ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਚੋਣ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।”

ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਪਹਿਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਨਾ ਸਾੜਨ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ

ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨਾ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਪੁਰਾਣੇ ਢੰਗ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ‘ਤੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਭਾਰੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਨਹੀ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ।

ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਉੱਭਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਸੀ। ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਚੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਚਾ ਜੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵੱਧ ਗਈ।

ਵੱਧਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਵੀ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ 1989 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਦੋ ਹੀ ਉਪਾਅ ਸਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਆਦਿ।

ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਗਦੀਪ ਜੀ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਹੱਲ ਲੱਭਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਮਹਿੰਗਾ ਸੀ। 1990-1991 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਉਹ ਖੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੱਢੇ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਲਾਉਣ ਲੱਗ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜਗਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪਹਿਲ ਵਿੱਚ 37 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਜੋੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਭਿਆਨ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾਇਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 350 ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

“2014 ਵਿੱਚ ਮੈਂ IARI (ਇੰਡੀਅਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ) ਤੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਸਿੱਧ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਗਰੁੱਪ’ ਨਾਮ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅਸੀਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਦੇ ਲਈ, ਪਰਾਲੀ ਨਾ ਸਾੜਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।”

ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ 40 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 32 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਠੇਕੇ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ 4 ਏਕੜ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਕਰਸ਼ਕ ਚੀਜ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਨਿਮਰਤਾ ਵਾਲੇ ਹਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਇੱਛੁਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਮੰਤਵ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 8 ਮੱਝਾਂ ਹਨ। ਉਹ ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਘਰ ਦੇ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਮਾਰਕਟਿੰਗ ਖੁਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਉਣ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਚਾਰ ਨਾ ਪਾਉਣ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਭੁੱਲ ਜਾਣਗੇ।”

ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਜਾਣੋ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਬਾਰੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਸਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ 5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ

ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸੀ, ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰੀ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ‘ਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਵੀਂਆਂ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ (ਪਰਲ ਫਾਰਮਿੰਗ) ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਕੰਮ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਕਿ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਕੰਮ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਇਕੱਲੀ ਹੀ ਸੰਸਥਾ ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆੱਫ ਫਰੈੱਸ਼ ਵਾਟਰ ਐਕੁਆਕਲਚਰ (ਸੀ.ਆਈ.ਐੱਫ.ਏ.) ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਬਿਨਾ ਸਮਾਂ ਗੁਆਏ, ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਮਈ 2016 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਚਲੇ ਗਿਆ।

ਉਸ ਨੇ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਕੰਮ 20×10 ਫੁੱਟ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 1000 ਸਿੱਪੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਸ ਨੇ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਉਹ 2000 ਸਿੱਪੀਆਂ ਨਾਲ 5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖੈਰ, ਇਹ ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਪੱਕਾ ਇਰਾਦਾ ਅਤੇ ਜਨੂੰਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਇਆ।

ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਸ ਧੰਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਹਿਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ।
• ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਿਵੇਸ਼ – 40,000 ਤੋਂ 60,000
• ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 35° ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਟੈਂਕੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
• ਸਿੱਪੀਆਂ ਮੇਰਠ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਮਛੇਰਿਆਂ ਤੋਂ 5-15 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਪੀਆਂ ਨੂੰ 10-12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸ਼ੈੱਲ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਸਿਲਵਰ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੋਤੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਖੈਰ, ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਲੈਣ ਲਈ 2-2.5 ਸਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
• ਸ਼ੈੱਲ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਚਮਕ ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸ਼ੈੱਲ ਦਾ ਆਕਾਰ 8-11 ਸੈਂ.ਮੀ. ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

• ਮੋਤੀਆਂ ਲਈ ਉਚਿੱਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਰਾਜਕੋਟ, ਦਿੱਲੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਸੂਰਤ ਹਨ।

ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕੰਮ

ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਸਿੱਪੀ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੋਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਪੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵੀ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਵਿਨੋਦ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਦਮੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਈ.ਸੀ.ਏ.ਆਰ.-ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਸਟੀਚਿੂਟ ਆੱਫ ਫਰੈੱਸ਼ ਵਾਟਰ ਐਕੁਆਕਲਚਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ 30,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਸੰਦੇਸ਼

“ਅੱਜ ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਸਬਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਏ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਹ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਬਰ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।”

 

ਫਾਰੁਖਨਗਰ ਤਹਿਸੀਲ, ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਜਮਾਲਪੁਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਿਨੋਦ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਨਾਲ ਸਾਬਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਫਰੈੱਸ਼ ਵਾਟਰ ਮਸਲ ਕਲਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ।

ਊਮਾ ਸੈਣੀ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਊਮਾ ਸੈਣੀ: ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਹਿਲਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾੱਇਲ ਫੂਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਰਹੀ ਹੈ

ਕਈ ਸਾਲ ਤੋਂ ਰਸਾਇਣਾਂ, ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਉਪਜਾਊ-ਪਨ ਖਰਾਬ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ, ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਅਤੇ ਐਗਰੀਕੇਅਰ ਆੱਰਗਨਿਕ ਫਾਰਮ ਦੀ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਸਾੱਇਲ ਫੂਡ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲ-ਕਦਮੀ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੋਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ।

ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਜੀਵਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥ ਡੀਕੰਪੋਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਬਲਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਹੀ ਪਿਆ ਰਹੇਗਾ!

 

ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਨਾਲ ਰੂਹ ਵੀ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵੱਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤੱਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ ਇਸ ‘ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸਾਨ, ਵੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਜਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਕੰਪਨੀਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਹਨ।

ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਜੀ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ। ਇਹ ਸਭ 2005 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਖੈਰ, ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਈ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਭਦਾਇਕ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।

“ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੈਂ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਚੰਗੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਖਾਦ ਕਿੱਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।”

ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜੈਵਿਕ ਫਾਰਮ ਅਤੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਐਗਰੀ-ਕੇਅਰ ਬ੍ਰੈਂਡ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਅੱਜ, ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਮੀ-ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਫਾਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਯੂਨਿਟਾਂ ਹਨ।

“ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਸੀ, ਪਰ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਇੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਮਕਸਦ ਹੈ, ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਉਤਪਾਦਨ ਯੂਨਿਟ ਸਾਡੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਆਦਿ…”

ਐਗਰੀ-ਕੇਅਰ ਦੀਆਂ ਉਤਪਾਦਨ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਸਿੱਧਵਾਂ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।


“ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਮੈਂ ਸਿੱਧਵਾਂ ਕਲਾਂ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।”

ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵੀ ਹਨ। ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ, ਵਰਮੀ-ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਜੀ ਮੁਫ਼ਤ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਸੈੱਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

“ਜਿਹੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਮੁਫ਼ਤ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਵਿਭਿੰਨ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਸਟ ਲੈਕਚਰ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।”

ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਮੀ ਹੈਚਰੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਨਵੇਂ ਗੰਢੋਏ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਰਮੀ ਹੈਚਰੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੰਢੋਏ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਖਣਿਜਾਂ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਈਸੇਨਿਆ ਫੇਟਿਡਾ ਜਾਂ ਲਾਲ ਕੀੜੇ(ਗੰਢੋਏ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਗਾਲਣ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਿਕਰੀ ਦੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਐਗਰੀ ਕੇਅਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਵਿਕਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਾਂਟਰੈਕਟ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ।

“ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਦੇ ਕਾਂਟਰੈਕਟ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਲਾਭ ਵੀ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ।”

ਅੱਜ, ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਦੇ ਬ੍ਰੈਂਡ ਟਾਟਾ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬ੍ਰੈਂਡ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐਗਰੀਕੇਅਰ-ਸਾੱਇਲ ਫੂਡ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਿਕਰੇਤਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਿਮਾਚਲ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਾੱਇਲ ਫੂਡ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮਾਰਕਿਟਾਂ ਹਨ। ਐਗਰੀਕੇਅਰ ਸਾੱਇਲ ਫੂਡ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਨੈਸਲੇ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਲੀਵਰ ਅਤੇ ਕੈਡਬਰੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਰਥ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿਅਰਥ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਜਲਦੀ ਹੀ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ – ਸ਼੍ਰੀ ਵੀ.ਕੇ. ਸੈਣੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਜੈਵਿਕ ਸਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਬ੍ਰੈਂਡ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਗੇ।

“ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕੇ ਵੱਲ ਜਾਣਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਸਿਰਫ਼ ਤਦ ਹੀ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਧੀਆ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।”

ਕੁਦਰਤ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਊਮਾ ਸੈਣੀ ਦੇ ਬੱਚੇ – ਧੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਅੱਜ-ਕੱਲ, ਕਈ ਬੱਚੇ ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਲਈ ਇਹ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਜ਼ਰਬੇ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇਗਾ।”

ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਕਿਵੇਂ ਇਸ B.Tech ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਹੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫੁੱਲ ਟਾਈਮ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ

ਮਿਲੋ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ, ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ B.Tech. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਡੈਸਕ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ।

ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਕਪਿਆਲ ਵਿੱਚ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਦਾਦਾ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਭੈਣ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

2008-09 ਵਿੱਚ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵੱਧਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਕਾਰਨ 1 ਏਕੜ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਬਾਕੀ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ, ਸ. ਸੰਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਬਈ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵਸੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੀਆ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਸਨ।

ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ, ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੋਰ ਵਧੀ ਅਤੇ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੋ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਲੈ ਲਈ।

ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਜਿਸਦੀ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਹਲਦੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਹਲਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀ ਅਤੇ 4 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਕਣਕ-ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਉਗਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। 2010 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਬਈ ਤੋਂ ਵਾਪਿਸ ਆਏ ਤਾਂ ਉਹ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਉਪਜ ਦੀ ਘੱਟ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਹਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਲਵਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਕਣਕ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਹਲਦੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ। ਹਲਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਗਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨੂੰ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਨਤੀਜਾ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ੳਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਵੀ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੋ ਤੋਂ ਵੀ ਹਲਦੀ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਜੈਵਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਲਦੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਜੁਟੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ PAU ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਆਉਣ। ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਲਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕਣਕ, ਝੋਨੇ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ:
ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਸਧਾਰਣ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। 

ਸੰਦੇਸ਼
ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਜੋ ਮੈਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ – ਇਕ ਐਸੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਖੇਤੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਣ ਗਏ ਇਕ ਸਫ਼ਲ ਖੇਤੀਪਰੈਨਯੋਰ

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਹਰ ਕਿਸੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਅਪਨਾਉਣ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਗ਼ਲਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਜੀਵਿਕਾ ਕਮਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਐਸੇ ਇਨਸਾਨ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਖੇਤੀਪਰੈਨਯੋਰ ਹਨ, ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਰੂਫ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਵੀ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਕੇ ਪਿੰਡ ਘੜੂੰਆਂ ਵਿਖੇ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਸ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕਰ ਵਿਖਾਉਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ।

ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣ ਲਈ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਗਏ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਿਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੇਮਿਕਲਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖਿਆ। ਉਹ ਹਲਦੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਸਿੰਗ ਸੰਬੰਧੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇ ਲਈ ਕੇਰਲ ਵੀ ਗਏ।

ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੌਰੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਿਲਾਵਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਚੰਗੇ ਖਾਦ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਸਕਣ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਕੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਏਨਾ ਪਿਆਰ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਕੇਵਲ 1.5 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਗੰਨਾ, ਕਣਕ, ਝੋਨਾ, ਹਲਦੀ, ਅੰਬ, ਤਰਬੂਜ਼, ਮਸਾਲੇ, ਹਰਬਲ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਵਿੱਚ ਡਾ. ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਨਾਮ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਓਨ ਫਾਰਮ ਮਾਰਕੀਟ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦਿੱਤੋ ਜਿਹੜੇ ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਲੁਧਿਆਣਾ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖੁਦ ਦੇ ਆਨ ਫਾਰਮ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਲੁਧਿਆਣਾ ਰੋਡ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 9 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ “ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਫਾਰਮ ਤੋਂ ਫੋਰਕ” ਨਾਮ ਦਾ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਹੈ।

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੇਵਲ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ 45 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਤੇ ਆ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਵਖਾਉਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਘੜੂੰਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਧੰਨਾ ਭਗਤ ਕਿਸਾਨ ਕਲੱਬ ਨਾਮ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਅਲਾਵਾ ਉਹ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਟਾਈਮ ਕੱਢ ਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 18 ਮੈਂਬਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਬੀਜਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਬੀਜ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਵਾਸਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਰੇ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਦੇ ਉਧਾਰ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਿੱਤਾ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ 8 ਮੱਝਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਜੋ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪਨੀਰ, ਖੋਆ, ਮੱਖਣ, ਲੱਸੀ ਆਦਿ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਨ ਫਾਰਮ ਮਾਰਕੀਟ ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੋਆ ਬਰਫੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੇ ਜੈਵਿਕ ਗੁੜ੍ਹ ਅਤੇ ਖੋਏ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ, ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹਵਾਦਾਰ ਕੂਲਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਆਨ ਰੋਡ ਮਾਰਕੀਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਾਰੇ ਰੈਡ ਦੀ ਜਾਲੀ ਅਤੇ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਕੇ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਕਰਕੇ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਫ਼ ਹਵਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਭਵਿੱਖ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ:

ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਗ਼ਲਤ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਪਰ ਇਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਗ਼ਲਤ ਸੋਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕ ਹੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਪਮਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਬੱਚੇ 10000 ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੀ ਚੀਜ਼ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਲਈ ਗ਼ਲਤ ਸੋਚ ਭਰਨ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਏ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਚੁਣ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਫਰਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ। ਕਿਸਾਨ ਜੰਕਸ਼ਨ ਹੱਬ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉੱਦੇਸ਼ ਹੈ:

•  ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ।

•  ਤਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਜਹਿਰ ਮੁਕਤ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲ ਉਗਾਉਣਾ।

•  ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ. ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦ ਪਦਾਰਥ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਣਾ।

•  ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ਾ ਉਪਜ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਕੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਭੋਜਨ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਣਾ।

•  ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ, ਬ੍ਰੈਂਡਿੰਗ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਗਾਈਡ ਕਰਨਾ।

ਖੈਰ, ਇਹ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਆਈ.ਏ.ਐਸ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਆਨ ਰੋਡ ਮਾਰਕੀਟ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਲਾਭ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸੰਦੇਸ਼
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਤੋਂ ਗੁਜਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਰੇ। ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਵਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਏਗੀ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਦਦ ਆਪ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪੀ ਏ ਯੂ ਵਿੱਚ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।”