ਨਕਲੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਲੱਦਾਖੀ ਵਿਅਕਤੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ
ਛਿਆਂਗ ਨੋਰਫਲ – ਇੱਕ 83 ਸਾਲ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਲਖਨਊ ਤੋਂ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਡਿਪਲੋਮਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਇੰਜਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ 36 ਸਾਲ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਖਰਾਬ ਸਿਹਤ ਕਾਰਨ ਛੇਤੀ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਵੱਸ ਗਏ। ਪਰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਆਪਣੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।
ਅਸਧਾਰਨ ਨਾਇਕ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨਾਇਕ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਅਸਧਾਰਨ ਹੁਨਰ, ਅਸਧਾਰਨ ਗਿਆਨ, ਅਸਧਾਰਨ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਵਿਦਵਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਠੰਡੇ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚਲੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਿਆ।
ਇੱਕ ਠੰਢੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਨੋਰਫਲ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦਾ ਪਾਣੀ ਠੋਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਡਿੱਗਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਠੰਡੇ ਬਰਫੀਲੇ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਟੋਏ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ।
“ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟੂਟੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਇਪ ਨੂੰ ਫਟਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।”
ਇਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਨੋਰਫਲ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਹੱਲ ਕੱਢਿਆ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ 100 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਰਫ ਦੀ ਲਾਈਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋਈ।
ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ, ਸਹੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਮਈ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਦੇਰੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੇਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ -ਛਵਾਂਗ ਨੋਰਫਲ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕੁੱਝ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1994 ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੇਹ ਪੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰੋਜੈੱਕਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ NGO ਹੈ ਅਤੇ 1978 ਤੋਂ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਛਵਾਂਗ ਨੋਰਫਲ – “ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਇਸ ‘ਤੇ ਹੱਸ ਪਏ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਇਹ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ।”
ਹੁਣ ਤੱਕ, ਸ਼੍ਰੀ ਨੋਰਫਲ ਨੇ 10 ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਬਣਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਉਮਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 500 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫੁਤਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ 2 ਕਿ.ਮੀ. ਲੰਬਾ ਹੈ।
ਨੋਰਫਲ ਜੀ ਦੇ ਨਕਲੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਧਾਰਨ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਢਲਾਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਜੰਮਦਾ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਫ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਰਫ ਦੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਕਲੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਤੱਕ ਜਲਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਦਾ ਸਾਹ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਛਵਾਂਗ ਨੋਰਫਲ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲ ਨਾਲ, ਕੁਦਰਤੀ ਤਲਾਬਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ 90,000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਪਿੰਡ ਦੇ 700 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਅੱਜ, ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਨੋਰਫਲ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਸੜਕਾਂ, ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਣਤਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਸੁਪਰਹੀਰੋ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕੁਝ ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਨਾਮ ਹਨ: ਵਾਤਾਵਰਣ ਹੀਰੋ, ਆਈਸਮੈਨ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ…
“ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੈਮ, ਡਾਈਵਰਜ਼ਨਜ਼, ਚੈੱਕ ਡੈਮ ਆਦਿ, ਪਰ ਨਕਲੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਤਰੀਕਾ ਹੈ … ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਈਸ ਮੈਨ ਕਿਹਾ “- ਛਵਾਂਗ ਨੋਰਫਲ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ।
ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਵਰਗ – ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਨੋਰਫਲ ਜੀ ਦੀ ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਨੇ ਬਚਾ ਲਿਆ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੋਚ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਸੀਬਤ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
