ਅਮਰਨਾਥ ਸਿੰਘ

ਅਮਰਨਾਥ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮ ਵੱਲ ਵੱਧਦੇ ਜਾਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ

ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ-ਮੁਕਤ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਲੈ ਗਈ। ਬਠਿੰਡੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਅਮਰਨਾਥ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ‘ਚੋਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੇ 5 ਸਾਲ(2005-2010) ICICI ਜੀਵਨ ਬੀਮਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ ਕਹਾਣੀ ਇੰਨੀ ਕੁ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਭ ਕੁੱਝ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ – ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1984 ਤੱਕ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ। 1984 ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਤ ਬਹੁਤ ਵਿਗੜ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ, ਜੋ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਕਸਬਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਤਪਾ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵੱਸ ਗਏ, ਜੋ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਨਕਾ ਪਿੰਡ ਸੀ।

ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਲਗਾਅ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਤਪਾ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਗੇੜਾ ਮਾਰਨ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਦਿਨ(ਸਾਲ 2000) ਜਦ ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਤਦ ਤੋਂ ਹੀ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ।

2010 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਠੇਕੇ ਦਾ ਮੁੱਲ ਘੱਟ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਸਹੀ ਮੁੱਲ ਨਾ ਮਿਲਣ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 2007 ਵਿੱਚ ਜਦ ਉਹ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੋਚ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ Ghootna ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ।

ਰਾਜੀਵ ਦਿਕਸ਼ਿਤ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਹੋਰ ਮਦਦ ਲੈਣ ਲਈ 2012 ਵਿੱਚ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕੈਂਪਾਂ ‘ਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਖੇਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਸੂਚਨਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਮੰਤਵ ਲਈ ਕੁੱਝ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੀ ਉਗਾਈਆਂ। 2012 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 11 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਗੁਆਰਾ ਉਗਾਈ, ਜਿਸ ‘ਚੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਆਮਦਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਟਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪੂਰੀ ਜ਼ਮੀਨ(36 ਏਕੜ) ‘ਚੋਂ ਉਹ 26 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜ਼ਮੀਨ ਠੇਕੇ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

“ਅਮਰਨਾਥ – ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।”

ਇਸਦੇ ਫਲਸਰੂਪ 2017 ਵਿੱਚ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਪਿੰਡ ਮੁੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਨਿਰਭੈ ਫਾਰਮ ਰੱਖਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਫਾਰਮ ਦੁਆਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਹੀ ਡੀਕੰਪੋਜ਼ਰ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਮੁਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ: ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
ਮੇਰਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਹੈ, ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਾਈਟਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਵੱਟਸਐਪ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਵਿਅਰਥ ਸਮਾਂ ਗਵਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੇਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ

ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੋ

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਜੋ 80 ਸਾਲ ਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ 25 ਸਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਾਂਗ ਹੈ

ਸਾਲ 1960 ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸ਼ੂਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਉਹੀ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰਾਂ ‘ਤੇ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਨਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਘਟਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਨੂੰਨ।

ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਾਵਾਲਾ, ਤਹਿਸੀਲ ਮੋਗਾ (ਪੰਜਾਬ) ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਜੰਮੇ ਅਤੇ ਪਲੇ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਉਪਲੱਬਧੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਮੋਗਾ (ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਣਕ ਅਤੇ ਗੁਆਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਝੋਨੇ ਵੱਲੋਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੋਪਲਰ ਅਤੇ ਪਪੀਤੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। 1985 ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 9 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੂਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ 3 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਅੰਗੂਰਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਬਾਗਬਾਨੀ ਵੱਲ ਵੀ ਵਧਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਘਰੇਲੂ ਮਹੱਤਵ ਲਈ ਅਲੱਗ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੀ ਉਗਾਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 37 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 27 ਏਕੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਠੇਕੇ ‘ਤੇ ਲਈ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੀ ਰੁਚੀ ਕੇਵਲ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਵੱਲ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੋਗੇ ਦੀ ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ‘ਤੇ ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਕੱਦੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਸ਼ੀਨ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਪਰਿੰਗ ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤਾਂ ‘ਚੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪਰਤ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਹੁਣ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਆਵਿਸ਼ਕਾਰ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚੰਗੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦੇ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਵੱਲ ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸੰਦੇਸ਼
“ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਹੀ ਉਹ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।”