ਕਿਵੇਂ 19 ਸਾਲ ਦਾ ਲੜਕਾ ਯੂ ਟਿਊਬ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ 19 ਸਾਲ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿਖਾ ਕੇ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਰਾਇਣ ਲਾਲ ਧਾਕੜ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਹੈ- ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਮਾਤਭੂਮੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਪੁਰਾਤਨ, ਸੈਰ(ਟੂਰਿਜ਼ਮ), ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਰਗੀ ਹੈ।
ਅੱਜ ਕੱਲ, ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੁਣ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਖੇਤੀ-ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਜੋਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਨਾਰਾਇਣ ਲਾਲ ਧਾਕੜ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਲੜਕੇ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਫਲਾਉਣ ਲਈ ਯੂ ਟਿਊਬ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਚੁਣਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਕੋਲ 60,000 ਯੂ ਟਿਊਬ subscribers ਅਤੇ 30,000 ਫੇਸਬੁੱਕ followers ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਸ ਲੜਕੇ ਕੋਲ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਲੈਪਟਾਪ, ਆਪਣਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਖੇਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।
“ਮੇਰੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਸਥਿਤੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਵਿੱਤੀ(ਆਰਥਿਕ) ਜੋਖਿਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੇਰੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਉਠਾਇਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਹਾਲਾਤ ਦੇਖ ਕੇ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਹ ਕੰਮ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਲਿਆ। “– ਨਰਾਇਣ
ਹੱਥ-ਤੋੜ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣਾ, ਨਾਰਾਇਣ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਧਾਰਨ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਨਵੇਂ ਸਾਧਨਾਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਹੈ। ਨਾਰਾਇਣ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਖਰਚ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੋ ਇਕੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਹਾੜ ਬਣਦਾ ਹੈ।
“ਜਦੋਂ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਅਤੇ ਦੂਰ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਜੈਵਿਕ ਸਪਰੇਅ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। “– ਨਰਾਇਣ
ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਨਰਾਇਣ ਨੇ ਸਿਓਂਕ, ਨਿਲਗਈ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਸਾਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਨਾਰਾਇਣ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਫਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਸਤੀਆਂ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਕਨੀਕ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫੋਨ ਨਾਲ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਯੂ ਟਿਊਬ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ‘ਤੇ ਸਾਂਝਾ(ਸ਼ੇਅਰ) ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਆਪਣੇ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ ਆਈਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਨਾਰਾਇਣ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸੰਦੇਸ਼
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਪਨਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਿਸਾਨ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ‘ਤੇ ਖਰਚਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਵਧੀਆ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਾਰਾਇਣ ਲਾਲ ਨੇ ਸਿਰਫ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਅੱਜ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਾਰਾਇਣ ਲਾਲ ਇੱਕ ਉੱਭਰਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
