ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਈਂਧਣ ਖੁਦ ਬਣਾਇਆ – ਦੇਵੇਂਦਰ ਪਰਮਾਰ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮੰਤਰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (MP) ਦੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੇਵੇਂਦਰ ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਠਵੀਂ ਪਾਸ ਦੇਵੇਂਦਰ ਜੀ ਦੇ ਹੁਨਰ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ‘ਗੈਸ ਗੁਰੂ’ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵੇਂਦਰ ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਆਪਣੇ ਬਾਇਓ-ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਬਾਇਓ-ਸੀ.ਐਨ.ਜੀ. ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਾਇਓ-ਸੀ.ਐਨ.ਜੀ. ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਦੇਵੇਂਦਰ ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ। ਉਹ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੇਅਰੀ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਖਰੀਦਦੇ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ 3000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਡੀਜ਼ਲ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡੀਜ਼ਲ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲ ਲਈ 3000 ਰੁਪਏ ਗੋਬਰ ਦੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣੇ ਪਏ। ਇਹਨਾਂ ਖਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੋਬਰ ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਨੂੰ ਬਾਇਓ-ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਨੇ ਉਸ ਪਲਾਂਟ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਖਰਚਾ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 70 ਕਿਲੋ ਗੁਬਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੀ.ਐਨ.ਜੀ. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਬੋਲੈਰੋ ਪਿਕਅੱਪ ਗੱਡੀਆਂ, ਅਲਟੋ ਕਾਰ, ਟਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਬਾਈਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖਰਚ ਦੇ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦੇ ਹਨ ਬਾਇਓ-ਗੈਸ ਪਲਾਂਟਾਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਈਂਧਣ
ਸ਼ਾਹਜਹਾਂਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ 55 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪਤਲਾਵਾੜਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੇਵੇਂਦਰ ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 8ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੇਵੇਂਦਰ ਜੀ 100 ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਲਗਾਏ ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਵਾਹਨ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 70 ਕਿਲੋ ਗੈਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 100 ਯੂਨਿਟ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖਾਦ ਵੇਚ ਕੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਵੇਚ ਕੇ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 2 ਲੱਖ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਕਰੀਬ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਬਾਇਓ ਗੈਸ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
ਦੇਵੇਂਦਰ ਜੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਸੱਤ ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 100 ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 25 ਕੁਇੰਟਲ ਗੋਬਰ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਗਾਂ ਦਾ ਗੋਬਰ 100 ਘਣ ਮੀਟਰ ਦੇ ਬਾਇਓ-ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 100 ਯੂਨਿਟ, ਜਾਂ 12 ਕਿਲੋਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 300 ਕਿਲੋ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ 10 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਵਿਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਦ ਸਿਰਫ਼ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਹਨਾਂ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਈਂਧਣ
ਦੇਵੇਂਦਰ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਾਇਓਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ 2500 ਕਿਲੋ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗੈਸ ਵਿੱਚ 60 ਫੀਸਦੀ ਮੀਥੇਨ ਅਤੇ 40 ਫੀਸਦੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਕੇ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਪਾਈਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਪਾਈਪ ਵਿੱਚੋਂ ਮੀਥੇਨ ਗੈਸ ਗੁਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੰਪ੍ਰੈਸਰ ਇਸ ਗੈਸ ਨੂੰ ਕੰਪ੍ਰੇਸਡ ਨੈਚੂਰਲ ਗੈਸ (CNG) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਹਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਲੇਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ 15 ਕਿਲੋਵਾਟ-ਘੰਟੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਡੀਜਲ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸੱਚੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ, ਉੱਥੇ ਰਾਹ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ “ਭਾਰਤ ਦਾ ਗੈਸ ਗੁਰੂ” ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਸੁਨੇਹਾ
ਸ੍ਰੀ ਪਰਮਾਰ ਜੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਲਈ ਨਵੇਂ ਮੌਕੇ ਅਤੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
