ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਦਰਜੀ ਬਣਿਆ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦਾ ਵਪਾਰੀ
ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਵਪਾਰ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਲਾਭ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਿਕਿਤਸਕ ਪਾਵਰਹਾਊਸ ਸ੍ਰੋਤ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।
1978-992 ਤੱਕ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਹਾਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਗੁਡਾਨਾ ਵਿੱਚ ਦਰਜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ 10 ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗਾਈਡ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਰਜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਤਦ ਤੱਕ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਰਾਜਪੁਰਾ, ਪਟਿਆਲਾ ਨਹੀਂ ਗਏ ਅਤੇ ਡਾ. ਵਾਲੀਆ (ਖੇਤੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ) ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ।
ਡਾ. ਵਾਲੀਆ ਨੇ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਲਈ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਪਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ 5 ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸਿਆਂ ‘ਤੇ 50% ਸਬਸਿਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਖੁਦ 5700 ਰੁਪਏ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ 1 ½ ਕੁਇੰਟਲ ਸ਼ਹਿਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਮਾਈ ਨੇ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ 100 ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1994 ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਜੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
1997 ਵਿੱਚ ਰੇਵਾੜੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵੱਲ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਦੇ ਬਕਸਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ 350-400 ਬਕਸੇ ਹਨ।
2000 ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਵੀ ਨੇ 15 ਗਾਵਾਂ ਨਾਲ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਵੀ ਕਰਨ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਹ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਘਰ ਦੇ ਕੇਵਲ 4 ਐੱਚ.ਐਫ. ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੁਰ੍ਹਾ ਨਸਲ ਦੀ ਮੱਝ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪਰ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। 2007-08 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਬੀਹਾਈਵਸ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਟਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਬਕਸੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਜਿਸ ਕਾਰਨ 35 ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਫਾਰਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਵੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਲੋਕ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਲੈਣ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ 20-30 ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸੇ ਵੰਡੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਪਾਵਰ ਹਾਊਸ ਬਣਾਇਆ।
“ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਦੇ ਬਕਸਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 4000 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਉੱਦਮ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਦਿੱਤਾ।”
ਅੱਜ, ਰਵੀ ਮਧੂ-ਮੱਖੀ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਦੋ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ। ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵੀ ਠੀਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਦ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੜਕ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ 4-5 ਕੁਇੰਟਲ ਸ਼ਹਿਦ ਵੇਚਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ 6 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਖਰਚਾ ਚੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀ, ਮਾਤਾ, ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
“ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਪਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗਿਆਨ ਦੇਵੀ ਨੇ, ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ।”
ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਰਵੀ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਤਪਾਦ ਹਨ ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਮੋਮ(ਬੀ ਵੈਕਸ)।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।
“ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੇਕਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕਰੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ “ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਗਿਆਨ, ਧਿਆਨ” ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।”
ਸ਼੍ਰੀ ਰਵੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਗੁਡਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਦ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸ੍ਰੋਤ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ।
