ਭੂਮੀ ਅਮਲਾਕੀ ਨੂੰ ਫਿਲਾਂਥਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਫੁੱਲ"। ਇਹ ਸਾਲਾਨਾ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਔਸਤਨ ਕੱਦ 30-40 ਸੈ.ਮੀ. ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਫੁੱਲ ਚਿੱਟੇ-ਹਰੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਅੰਡਾਕਾਰ-ਆਇਤਾਕਾਰ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਪੌਦਾ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਮੀ ਅਮਲਾਕੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੀਲੀਆ, ਦਮਾ, ਚਮੜੀ ਰੋਗ, ਖੰਘ ਅਤੇ ਖੂਨ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ, ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬਾਹਾਮਸ ਸਮੇਤ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਛੱਤੀਸਗੜ, ਝਾਰਖੰਡ, ਬਿਹਾਰ ਆਦਿ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸਨੂੰ ਖਾਰੀ ਤੋਂ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਚੂਨੇ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਬਨਾਵਟੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

Phyllanthus urinaria: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਫਲ ਖੁਰਦਰਾ ਜਾਂ ਤਲ ਕੈਪਸੂਲ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

Phyllanthus debilis: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਲ(ਕੈਪਸੂਲ) ਦਾ ਤਲ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

Phyllanthus amarus: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਲ(ਕੈਪਸੂਲ) ਛੋਟੇ, ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

Phyllanthus niruri: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਲ(ਕੈਪਸੂਲ) ਦਾ ਤਲ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

Phyllanthus fraternus: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਲ(ਕੈਪਸੂਲ) ਦਾ ਤਲ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਭੂਮੀ ਅਮਲਾਕੀ ਲਈ, ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਲਟੀਵੇਟਰ ਨਾਲ ਖੇਤ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਵਾਹੋ ਅਤੇ ਫਿਰ 2-3 ਵਾਰ ਟਿੱਲਰ ਨਾਲ ਵਾਹੋ। ਬੈੱਡ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ 30-40 ਸੈ.ਮੀ. ਦੀ ਲੰਬਾਈ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਰਸਰੀ ਬੈੱਡ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਫਾਸਲਾ
ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰੋਪਣ ਸਮੇਂ 15x10 ਸੈ.ਮੀ. ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੋ।

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ
ਜਦੋਂ ਪਨੀਰੀ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ 10-15 ਸੈ.ਮੀ. ਕੱਦ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ 400 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਿਰਿਆ ਬੀਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 30-40 ਸੈ.ਮੀ. ਚੌੜਾਈ ਵਾਲੇ ਬੈੱਡਾਂ 'ਤੇ ਬੀਜ ਬੀਜੋ। ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਉਚਿੱਤ ਸਮਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਨਵੇਂ ਪੌਦੇ 15-30 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੱਦ 10-15 ਸੈ.ਮੀ. ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੋਪਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੈੱਡਾਂ ਨੂੰ ਪਨੀਰੀ ਪੁੱਟਣ ਤੋਂ 24 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਲਗਾਓ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੁੱਟਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਫਿਰ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਰੰਤ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਜੇਰ ਫਸਲ ਰੋਪਣ ਦੁਆਰਾ ਉਗਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ, 5-10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਪਾਓ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਾ ਦਿਓ। ਇਸ ਫਸਲ ਨੂੰ N, P ਅਤੇ K ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਧੀਆ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡੀ.ਏ.ਪੀ. 70-80 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਓ।

ਖੁਸ਼ਕ ਇਲਾਕਿਆਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਹਰ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਇੱਕ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੱਖਣੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਖੜੋਤ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਖੇਤ ਨੂੰ ਨਦੀਨ-ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੱਥੀਂ ਗੋਡੀ ਕਰੋ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਪਾਰਕ ਨਦੀਨ-ਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵੀ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

• ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ

ਪੱਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ: ਇਹ ਸੁੰਡੀ ਤਾਜ਼ੇ-ਹਰੇ ਪੱਤੇ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਸਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਨੂਵਾਕਰੋਨ@0.2% ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਤਣੇ ਦਾ ਕੀੜਾ: ਇਹ ਤਣੇ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਐਪੀਡਰਮਲ ਟਿਸ਼ੂ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਨੂਵਾਕਰੋਨ@0.2% ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

• ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਧੱਬਾ ਰੋਗ: ਇਹ ਇੱਕ ਉੱਲੀ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ 'ਤੇ ਚਿੱਟੀ ਕੁੰਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਸਲਫੈੱਕਸ 0.25% ਪਾਓ।

ਇਸਦੀ ਕਟਾਈ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਅਜੇ ਖਤਮ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੌਦੇ ਦਾ ਰੰਗ ਹਰਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਓ। ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਲ-ਕਾਲ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹਵਾ-ਮੁਕਤ ਪੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕਰ ਦਿਓ। ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੂਸ, ਪਾਊਡਰ, ਟੋਨਿਕ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

1.Punjab Agricultural University Ludhiana

2.Department of Agriculture

3.Indian Agricultural Research Instittute, New Delhi

4.Indian Institute of Wheat and Barley Research

5.Ministry of Agriculture & Farmers Welfare